Tỉnh Thanh Hoá đang tích cực triển khai chính sách điều động cán bộ từ miền xuôi lên miền núi, với mục tiêu giải quyết tình trạng dôi dư cán bộ và khai thác tiềm năng của các vùng đất khó, giúp người dân thoát nghèo. Huyện biên giới Mường Lát, một trong những địa phương nghèo nhất cả nước, đang là điểm đến cho nhiều cán bộ trẻ.

Huyện Mường Lát có 8 đơn vị xã, nơi sinh sống của khoảng 41.000 nhân khẩu thuộc các dân tộc Thái, Mông, Dao, Khơ Mú, Mường, Kinh. Mặc dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ, vùng đất này vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất và sinh kế. Theo điều tra xã hội học mới nhất, hơn 65% hộ dân tại Mường Lát là hộ nghèo hoặc cận nghèo.

Các hộ dân ở Mường Lát phụ thuộc vào nông nghiệp nhỏ lẻ và chăn nuôi, nhưng thường gặp khó khăn do thời tiết và dịch bệnh. Một vấn đề đáng ngại khác là nhiều hộ dân không dám vay vốn để phát triển kinh tế do sợ không có thu nhập để chi trả. Để giải quyết vấn đề này, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa đã được giao nhiệm vụ khảo sát và đánh giá thổ nhưỡng, khí hậu của Mường Lát để tìm ra loại cây, con phù hợp với điều kiện địa phương.

Dự án trồng xoan, lát đã được triển khai từ năm 2011 nhưng không thành công do không phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng. Hiện tại, một số người dân đã bắt đầu thử nghiệm trồng cây quế để lấy tinh dầu, và chính quyền địa phương đang chỉ đạo kiểm lâm kiểm tra chất lượng tinh dầu. Ngoài ra, mô hình trồng cỏ chăn nuôi gia súc cũng đã được triển khai và mang lại giá trị kinh tế cho các hộ gia đình.

Để hỗ trợ cán bộ vùng xuôi lên núi công tác, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều chính sách và cơ chế hỗ trợ kịp thời. Mức hỗ trợ là 1,75 lần mức lương cơ sở mỗi người mỗi tháng đối với các trường hợp làm việc tại 38 xã thuộc các huyện vùng cao.

Ngày 31/7, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ký quyết định điều động 176 công chức từ các xã, phường có số lượng dôi dư đến nhận nhiệm vụ tại các xã vùng cao, miền núi đang thiếu nhân lực theo quy định. Thời gian điều động bắt đầu từ ngày 1/8/2025 và kéo dài trong 3 năm.

Sau thời hạn trên, công chức sẽ được xem xét bố trí trở lại nơi công tác cũ, trừ khi có nguyện vọng tiếp tục làm việc tại địa bàn mới, hoặc được phân công nhiệm vụ khác phù hợp. Trong thời gian công tác, họ sẽ được hưởng đầy đủ chế độ, chính sách hỗ trợ theo quy định.

Khánh Hòa đang đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp gắn với bản sắc văn hóa tại các vùng miền núi. Huyện Khánh Sơn, được mệnh danh là ‘thủ phủ sầu riêng’, đang là điểm đến thu hút nhiều du khách với các mô hình du lịch hiệu quả. Tại đây, du khách có thể tham quan vườn trái cây, trải nghiệm thu hái, homestay nhà sàn, xem biểu diễn chiêng trống và thưởng thức ẩm thực truyền thống.

Khánh Sơn đã triển khai đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP và văn hóa bản địa. Người dân địa phương đã chủ động phát triển các mô hình du lịch sinh thái nông nghiệp, tạo ra những điểm nhấn thu hút du khách. Mùa sầu riêng chín rộ vào cuối tháng 7 là thời điểm Khánh Sơn đón nhiều du khách từ khắp nơi.

Nhiều hộ dân đã đầu tư homestay, liên kết hợp tác xã, tổ nhóm để cùng khai thác lợi thế du lịch. Mô hình ‘mỗi nhà vườn – một điểm du lịch nhỏ’ đang từng bước hình thành, tạo thêm nguồn thu nhập và giữ chân người trẻ ở lại quê nhà khởi nghiệp.

Ông Bùi Hoài Nam, Bí thư Đảng ủy xã Khánh Sơn, cho biết xã sẽ tiếp tục nghiên cứu các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao và hướng đến vùng trồng sử dụng phân hữu cơ bền vững, phát triển du lịch sinh thái.

Không chỉ riêng Khánh Sơn, các xã miền núi khác như Khánh Vĩnh, Bác Ái cũng đang tận dụng điều kiện tự nhiên, văn hóa truyền thống và kinh tế vườn để phát triển du lịch. Tuy nhiên, quá trình phát triển du lịch miền núi vẫn đối mặt nhiều khó khăn, bao gồm hạ tầng giao thông còn yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch đơn lẻ, thiếu tính liên kết vùng và còn hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp.

UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo các sở, ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến, đẩy mạnh chương trình OCOP gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tỉnh khuyến khích các địa phương giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng.

Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, ông Nghiêm Xuân Thành, nhấn mạnh rằng các địa phương miền núi cần khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó đề án phát triển du lịch giai đoạn 2025-2030 cần được rà soát, cập nhật lại. Việc này nhằm giúp Khánh Hòa phát triển du lịch bền vững, gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của địa phương.

Với những nỗ lực của chính quyền và nhân dân, Khánh Hòa đang trên đà trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thích du lịch sinh thái nông nghiệp và văn hóa bản địa. Để phát triển du lịch bền vững, tỉnh Khánh Hòa cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng, nâng cao kỹ năng làm du lịch của người dân và tạo ra các sản phẩm du lịch đa dạng, phong phú.

Sau khi thành lập các xã mới ở khu vực miền núi, vấn đề chăm sóc sức khỏe cho người dân đã trở thành ưu tiên hàng đầu. Tại các xã Trà Liên và Trà Đốc, các nhà lãnh đạo địa phương đã tích cực triển khai các hoạt động thăm hỏi, nhằm nắm bắt tình hình và cải thiện điều kiện chăm sóc sức khỏe cho cư dân vùng cao.

Người dân tại đây hiện đã cảm thấy an tâm hơn khi tiếp cận các dịch vụ khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế địa phương. Một ví dụ điển hình là tại Trạm Y tế xã Trà Đốc, bà Hồ Thị Vân, một đồng bào thuộc dân tộc Ca Dong, đã đến khám bệnh và nhận được sự tư vấn cũng như chăm sóc tận tình từ đội ngũ y sĩ có chuyên môn. Trước đây, khi chưa tiếp cận được với các dịch vụ y tế hiện đại, người dân thường tự tìm cách đối phó với ốm đau bằng cách hái lá rừng để nấu nước uống hoặc thực hiện các nghi lễ cúng bái thần linh.

Ngày nay, nhận thức của người dân đã thay đổi, họ đã biết đến và tin tưởng vào hiệu quả của bệnh viện và trạm y tế trong việc khám chữa bệnh. Theo bác sĩ Lại Thế Cơ, Trưởng trạm Y tế xã Trà Đốc, chương trình chăm sóc sức khỏe dành cho người dân miền núi đã mang lại những kết quả rất tích cực trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe cho đồng bào. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của lãnh đạo địa phương đối với vấn đề sức khỏe của cư dân đã đi đúng hướng.

Lãnh đạo xã Trà Liên và Trà Đốc đã xác định chăm sóc sức khỏe là một nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt là đối với người cao tuổi và trẻ em thuộc dân tộc Ca Dong. Trong thời gian tới, họ sẽ tiếp tục tập trung vào việc nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho người dân, bằng cách kiến nghị và tìm kiếm sự hỗ trợ cần thiết để cải thiện cơ sở vật chất cũng như trình độ chuyên môn của đội ngũ y tế tại địa phương.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ của lãnh đạo và đội ngũ y tế, người dân tại các xã Trà Liên và Trà Đốc có thể kỳ vọng vào một tương lai với điều kiện sức khỏe được cải thiện, tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ y tế chất lượng và hiện đại. Qua đó, giúp họ ổn định cuộc sống và đóng góp vào sự phát triển của địa phương.

Thái Nguyên – một tỉnh miền núi phía Bắc của Việt Nam – đã ghi nhận nhiều thành tựu đáng kể trong công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Với việc triển khai nhiều giải pháp đồng bộ và hiệu quả, tỉnh đã cải thiện đáng kể hạ tầng kỹ thuật, văn hóa – xã hội thiết yếu như điện, đường, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa tại các bản làng.

Những nỗ lực này không chỉ nâng cao mức sống của người dân mà còn làm thay đổi căn bản tập quán canh tác và bộ mặt bản làng. Các bản làng dân tộc thiểu số tại Thái Nguyên nay đã có những gam màu tươi sáng với những ngôi nhà mới xây dựng, đường sá được mở rộng và trải bê tông, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu và phát triển kinh tế. Việc đầu tư có trọng tâm trọng điểm, phù hợp với điều kiện, tiềm năng thế mạnh, phong tục tập quán của đồng bào đã thu được kết quả tích cực.

Công tác vận động quần chúng phát huy quyền làm chủ, sự tham gia chủ động của cộng đồng và người dân đã khơi dậy tinh thần nỗ lực vươn lên của đồng bào. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo giảm sâu, khoảng cách về mức sống so với bình quân chung của tỉnh từng bước thu hẹp. Sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa của các vùng dân tộc có bước phát triển mới. Tỉnh Thái Nguyên cũng đẩy mạnh việc trang bị kiến thức về khoa học kỹ thuật, hỗ trợ vật tư phân bón, nguồn cây, con giống chuyển đổi cây trồng vật nuôi, phát triển ngành nghề, làng nghề truyền thống.

Hệ thống hạ tầng viễn thông được xây dựng tạo điều kiện cho bà con tiếp cận các nền tảng công nghệ số. Một số sản phẩm nông nghiệp của tỉnh đã có giá trị thương phẩm cao, trong đó chè là cây trồng chủ lực. Nhiều địa phương đã tập trung phát triển và đã cho sản lượng, giá trị thương phẩm cao với các loại cây trồng như na, bưởi, quế… Sản phẩm truyền thống như dệt, may trang phục dân tộc, mật ong, gạo nếp vải, cốm, miến dong, rượu men lá… đã đáp ứng yêu cầu về chất lượng, thị hiếu người tiêu dùng và đã đạt tiêu chuẩn OCOP.

Bên cạnh những thành tựu, vẫn còn một số khó khăn và thách thức mà tỉnh cần phải vượt qua. Các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi địa hình trải rộng, mật độ dân cư không tập trung, trình độ sản xuất còn dựa nhiều vào yếu tố tự nhiên, phương thức canh tác giản đơn, giá trị kinh tế thấp, ít cơ hội tiếp cận việc làm phi nông nghiệp. Cơ sở hạ tầng nhiều xã phía Bắc của tỉnh chưa được đầu tư hoàn thiện.

Cơ chế, chính sách chưa đủ hấp dẫn thu hút doanh nghiệp có tiềm lực kinh tế mạnh đầu tư vào công nghiệp chế biến, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị tại các xã vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số tại Thái Nguyên vẫn được giữ gìn và phát huy. Những nét đẹp mang giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào như ngôn ngữ, trang phục truyền thống, phong tục tập quán, nghi lễ tín ngưỡng, ẩm thực, dân ca dân vũ được các cấp ủy, chính quyền tạo điều kiện cho bà con bảo tồn và phát huy.

Mới đây, tỉnh Thái Nguyên đã ban hành đề án phát triển du lịch cộng đồng với nhiều triển vọng về các điểm đến mới và tạo thêm việc làm cho người dân. Làng du lịch sinh thái nhà sàn Thái Hải, Làng du lịch cộng đồng xóm Mỏ Gà, Làng văn hóa dân tộc bản Quyên… có thể coi là hình mẫu để nâng cao, nhân rộng. Trong thời gian tới, tỉnh cần tiếp tục quan tâm và có những giải pháp hiệu quả hơn nữa để phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi một cách bền vững.

TS. Bùi Thị Hoa, Phó Phân viện trưởng phụ trách Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Nam, đã đưa ra nhận định rằng sự thay đổi trong phương thức sản xuất và quá trình hội nhập văn hóa đương đại đang tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa của người M’Nông. Điều này làm nên sự cần thiết của việc kiểm kê, số hóa và truyền dạy để lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của họ.

Người M’Nông sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú, với những phong tục tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, vùng đồng bào dân tộc M’Nông đang đứng trước nhiều tác động của đời sống kinh tế – xã hội, làm thay đổi căn bản đời sống vật chất và nguy cơ mai một các giá trị văn hóa truyền thống.

Để giải quyết vấn đề này, mô hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông gắn với du lịch đã được triển khai tại xã biên giới Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng. Mục tiêu của mô hình là đánh thức niềm tự hào và biến di sản thành tài sản hướng tới phát triển bền vững. Dự án nằm trong khuôn khổ dự án 06 ‘Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch’ thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024.

Mô hình đã được ra mắt vào ngày 28/6 vừa qua và đã tổ chức truyền dạy cồng chiêng, múa, ẩm thực truyền thống, dệt thổ cẩm, đan lát và quy trình làm rượu cần tại cộng đồng bon Bu N’Drung. Các buổi tập huấn chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia về di sản văn hóa các dân tộc, kỹ năng thực hiện bảo tồn và phát triển văn hóa trên địa bàn đã giúp ‘đánh thức’ khả năng trình diễn nghệ thuật dân gian, phát triển du lịch bằng cách ‘biến di sản thành tài sản’, tạo sinh kế cho cộng đồng một cách bền vững.

Mô hình đã được bàn giao cho chính quyền xã Tuy Đức mới để tiếp tục vận hành và phát huy. Dự kiến, mô hình này sẽ tạo liên kết gắn với các điểm du lịch – tài nguyên tự nhiên và nhân văn trên địa bàn, cũng như kết nối với các tour-tuyến giới thiệu Nhà văn hóa cộng đồng, không gian trưng bày ‘Hội tụ sắc màu văn hóa truyền thống M’Nông’ và không gian nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, dân ca, dân vũ; cùng trải nghiệm ẩm thực ‘hương vị rừng, hương vị suối’… để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Qua đó, mô hình này không chỉ gắn kết du lịch với phát triển kinh tế, tạo thêm nguồn thu cho địa phương, mà còn nâng cao ý thức của người dân về vốn giá trị truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa M’Nông, và tăng cường sự kết nối cộng đồng.

Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021–2030 là một trong ba chương trình trọng điểm quốc gia, thể hiện sự quan tâm đặc biệt, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước đối với khu vực còn nhiều khó khăn, thách thức nhất cả nước. Không chỉ nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển, nâng cao đời sống cho đồng bào DTTS, Chương trình còn đóng vai trò quan trọng trong việc khai thác tiềm năng, phát huy nội lực vùng DTTS&MN – một mắt xích không thể thiếu trong chiến lược tăng trưởng nhanh, bền vững, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số của nền kinh tế trong thời gian tới.

Sau gần 5 năm triển khai giai đoạn I (2021–2025), Chương trình đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, tạo tiền đề quan trọng để bứt phá trong giai đoạn II (2026–2030). Theo báo cáo tổng kết của Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia, trong 9 nhóm mục tiêu đặt ra cho giai đoạn 2021–2025, có 6 nhóm hoàn thành và vượt kế hoạch. Nổi bật nhất là mục tiêu giảm nghèo – cốt lõi của Chương trình. Tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS giảm bình quân 3,4%/năm, vượt chỉ tiêu đề ra (3%). Thu nhập bình quân của người DTTS đến cuối năm 2025 dự kiến đạt 45,9 triệu đồng/người/năm, tăng gấp 3,3 lần so với năm 2020.

Chất lượng nguồn nhân lực được cải thiện rõ rệt: 57,8% lao động DTTS trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp (vượt mục tiêu 50%). Đồng thời, nhiều giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn; dịch bệnh từng bước được kiểm soát tại các vùng sâu, vùng xa. Chương trình cũng ghi dấu bằng những con số ấn tượng với hơn 42.500 hộ được hỗ trợ nhà ở, trên 10.500 hộ có đất ở, 13.387 hộ được cấp đất sản xuất. Có 18.145 lượt hộ vay vốn chuyển đổi nghề. Khoán bảo vệ 1,47 triệu ha rừng, tạo sinh kế cho 323.000 hộ. Gần 2.500 mô hình sản xuất cộng đồng và 403 dự án liên kết chuỗi giá trị được triển khai. Có hơn 6.000 công trình giao thông nông thôn, hàng trăm công trình điện và gần 1.800 nhà sinh hoạt cộng đồng được đầu tư xây mới, nâng cấp.

Trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo, hơn 1.000 cơ sở giáo dục được hỗ trợ thiết bị, 4.700 lớp xóa mù chữ mở ra, 115.000 người học nghề, gần 38.000 lao động được tư vấn, đưa đi làm việc ở nước ngoài. Về văn hóa – y tế, nhiều giá trị truyền thống được bảo tồn; 52 trung tâm y tế huyện và 471 trạm y tế xã được nâng cấp, đào tạo, chuyển giao kỹ thuật hiện đại.

Tuy nhiên, vẫn còn 3 nhóm mục tiêu chưa đạt như kỳ vọng, gồm: hoàn thiện hạ tầng thiết yếu; tỷ lệ xã, thôn ra khỏi diện đặc biệt khó khăn còn thấp; tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất và bất cập trong công tác định canh, định cư vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Để đạt được mục tiêu trong giai đoạn II (2026–2030), Chương trình sẽ triển khai đồng bộ theo 5 trụ cột chiến lược: Phát triển hạ tầng đồng bộ, ưu tiên giao thông, điện, nước sạch, y tế, giáo dục, hạ tầng du lịch, gắn với quốc phòng – an ninh. Phát triển sinh kế bền vững, nâng cao năng suất, đa dạng mô hình, thúc đẩy sản phẩm OCOP và chuỗi giá trị. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy mạnh giáo dục, đào tạo nghề; chú trọng cán bộ người DTTS, nhất là phụ nữ và thanh niên. Hỗ trợ DTTS rất ít người; thực hiện chính sách đặc thù để thu hẹp khoảng cách phát triển. Truyền thông, giám sát và chuyển đổi số, tăng minh bạch, hiệu quả quản lý, ứng dụng công nghệ trong triển khai.

Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr cho biết, trong thời gian tới, Bộ sẽ tập trung hoàn thiện, sửa đổi và bổ sung các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình MTQG DTTS&MN theo tinh thần chỉ đạo tại Quyết định số 920/QĐ-TTg ngày 14/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ. Cùng với việc tổ chức tổng kết toàn diện giai đoạn I (2021–2025), Bộ sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến giám sát của Quốc hội, cử tri và các cơ quan liên quan, từ đó xây dựng, đề xuất các nội dung và cơ chế thực hiện Chương trình giai đoạn II.