Ngân hàng Gen liệt sĩ, một dự án nhân văn được Chính phủ, Bộ Công an và doanh nghiệp GeneStory phối hợp thực hiện, đã hoạt động trong một năm và đạt được những kết quả đáng kể. Dự án này nhằm tìm lại người thân cho hàng trăm nghìn gia đình và xác minh danh tính của các liệt sĩ vô danh thông qua công nghệ giám định ADN hiện đại.

Ngân hàng Gen liệt sĩ được thành lập vào ngày 23.7.2024 với nhiệm vụ sử dụng công nghệ giám định ADN để xác minh danh tính của các liệt sĩ. Thông qua việc sàng lọc và đối chiếu ADN của thân nhân với các mẫu hài cốt liệt sĩ chưa xác định được danh tính, ngân hàng gen tiến hành xác minh chính xác danh tính của các liệt sĩ.

Tính đến tháng 7.2025, ngân hàng gen đã tiếp nhận hơn 51.000 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ tại 34 tỉnh, thành, đạt khoảng 5% mục tiêu quốc gia là 1 triệu mẫu vào năm 2030. Qua đó, hoàn thành phân tích, cập nhật vào cơ sở dữ liệu căn cước hơn 11.000 mẫu. Đặc biệt, tính đến thời điểm hiện tại đã xác định được danh tính 16 trường hợp liệt sĩ vô danh.

Toàn bộ chi phí liên quan đến việc thu mẫu, phân tích, đối sánh và trả kết quả đều được miễn phí. Nguồn kinh phí thực hiện đến từ sự đóng góp của các doanh nghiệp trên cả nước. GeneStory, đơn vị xây dựng Ngân hàng Gen liệt sĩ, cho biết ngân hàng được xây dựng hiện đại, bảo mật, với hệ thống hỗ trợ lưu trữ, phân tích chính xác hàng chục nghìn mẫu ADN.

Dự án không chỉ là một công trình khoa học mang tầm quốc gia, mà còn là biểu tượng cho lòng tri ân sâu sắc của dân tộc Việt Nam với những anh hùng đã ngã xuống vì hòa bình và độc lập của Tổ quốc. Đến năm 2030, ngân hàng gen đặt mục tiêu hoàn thành việc thu nhận 1 triệu mẫu ADN từ thân nhân, góp phần xác định danh tính hàng chục nghìn liệt sĩ vô danh.

Công nghệ trả lại danh tính cho liệt sĩ đã được áp dụng và mang lại kết quả tích cực. Gần hai năm qua, các nhà khoa học của Viện Sinh học và các chuyên gia quốc tế đã nỗ lực không ngừng để phát triển, tối ưu hóa và chuyển giao công nghệ phân tích ADN hài cốt liệt sĩ tiên tiến trên nền kỹ thuật giải trình tự thế hệ mới (NGS).

GS-TS Chu Hoàng Hà – Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) – cho biết, các kết quả thu được rất đáng ghi nhận, tỷ lệ chiết tách thành công ADN từ các mẫu hài cốt tăng từ 22% lên tới 70%. Việc giải trình tự gen và phân tích chỉ thị SNP đã mở ra khả năng khớp nối với thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4 hoặc 5 thế hệ.

Việc đầu tư, tiếp nhận và đưa vào vận hành các trang thiết bị phân tích ADN hiện đại đánh dấu một bước tiến quan trọng, giúp các nhà khoa học nâng cao năng lực kỹ thuật và làm chủ hoàn toàn công nghệ. Nhờ đó, quy trình phân tích mẫu hài cốt lâu năm được thực hiện trên quy mô lớn, với độ chính xác cao.

GeneStory đang tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng để đẩy mạnh công tác thu thập mẫu ADN và hoàn thiện công nghệ giám định ADN để phục vụ cho việc xác định danh tính các liệt sĩ vô danh.

Trên cả nước, hơn một năm qua, hàng nghìn cán bộ công an đã không ngại khó khăn, vượt qua nắng mưa, làm việc ngày đêm để thu thập mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ. Sự nỗ lực này đã góp phần quan trọng vào hành trình “trả lại tên cho các Anh hùng”, với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ gen tiên tiến. Vào ngày 23/7/2024, nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn nút khởi động Ngân hàng Gen (ADN) thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin và thân nhân liệt sĩ. Dự án này do Bộ Công an đứng ra thực hiện, với sự hợp tác của GeneStory, đơn vị tiên phong trong việc tạo lập dữ liệu cho Ngân hàng gen.

Sau tròn một năm triển khai, dự án đã thu được hơn 51.000 mẫu gen từ khắp mọi miền đất nước. Mỗi mẫu gen đại diện cho một tia hy vọng, thắp sáng niềm tin cho những gia đình vẫn ngày đêm mong ngóng thông tin về người thân đã mất. Đến nay, đã có 16 gia đình tìm lại được hài cốt người thân, 16 liệt sĩ được trở về quê hương sau hàng chục năm nơi chiến trường xa. Một trong những câu chuyện cảm động là gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho, người đã hy sinh vào năm 1970. Hài cốt của anh được tìm thấy tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, sau hơn 50 năm mất tích. Sự kiện này không chỉ mang lại niềm vui cho gia đình mà còn cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ gen trong việc xác định danh tính liệt sĩ.

Giáo sư Vũ Hà Văn, nhà đồng sáng lập GeneStory, khẳng định rằng công nghệ gen tiên tiến sẽ giúp nối lại những mảnh ghép của quá khứ và hiện tại. “Mỗi một mẫu gen được thu thập hôm nay không chỉ là mẫu vật sinh học, mà còn là sự kết nối ký ức, sự nối dài của tình thân qua nhiều thế hệ.” Ông cũng nhấn mạnh rằng dự án này không chỉ đóng góp vào việc xác định danh tính liệt sĩ mà còn có tiềm năng ứng dụng trong các lĩnh vực khác như chăm sóc sức khỏe cá nhân hóa và y tế.

Dự án Ngân hàng Gen Việt Nam đặt mục tiêu thu thập 1 triệu mẫu gen từ thân nhân để xác định danh tính cho khoảng 500.000 liệt sĩ. Với sự hỗ trợ của các thuật toán AI và hệ thống dữ liệu tham chiếu đặc trưng của người Việt, dự án hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong việc xác định danh tính liệt sĩ. Kết quả của dự án không chỉ mang lại niềm vui cho các gia đình mà còn góp phần xây dựng một nền tảng dữ liệu quý giá cho việc nghiên cứu và ứng dụng trong tương lai.

Thông tin về dự án và các kết quả đạt được đã thu hút sự quan tâm của nhiều người. Để biết thêm thông tin chi tiết về dự án và cách tham gia, bạn có thể truy cập vào GeneStory hoặc liên hệ trực tiếp với đơn vị tổ chức. Sự tham gia và hỗ trợ của cộng đồng sẽ góp phần quan trọng vào việc hoàn thành mục tiêu của dự án.