Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, với tiềm năng to lớn về điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, tiềm năng này vẫn chưa được khai thác hiệu quả do hành lang pháp lý còn phân mảnh và thiếu nhất quán. Điều này đang trở thành rào cản lớn cho việc thu hút vốn đầu tư và phát triển các dự án năng lượng tái tạo trong và ngoài nước.
Theo các đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Việt Nam được Ngân hàng Thế giới đánh giá là có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo này đang gặp phải những thách thức về chính sách và pháp lý.
Một trong những thách thức chính là sự phân tán và chồng chéo của các chính sách năng lượng tái tạo trong nhiều luật khác nhau. Điều này dẫn đến sự thiếu phối hợp liên ngành và tạo ra các rào cản cho việc phát triển năng lượng tái tạo. Các chuyên gia chỉ ra rằng, cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Hệ thống truyền tải cũng chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo.
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch năng lượng. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp. Để thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo, các chuyên gia cho rằng cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng.
Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng. TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết.
Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng khẳng định rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập và chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện nay. Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng.
Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo sẽ giúp Việt Nam tận dụng được tiềm năng lớn của mình, đồng thời góp phần vào mục tiêu chuyển đổi năng lượng bền vững và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.
